Javdanehha جاودانه ها
شدت
گرفتن اظهارنظرها پیرامون زلزله تهران؛
نگرانی
از وقوع زلزله در تهران، یکی از افکار نهادینه‌شده در ذهن هر شهروند تهرانی است و
این نگرانی با مشاهده یا شنیدن خبر یک حادثه – از جمله انفجار و آتش‌سوزی یا ریزش
یک ساختمان – شکل جدی‌تری به خود می‌گیرد.
سرویس اجتماعی فردا؛ عماد صادقی
نسب: نگرانی
از وقوع زلزله در تهران، یکی از افکار نهادینه‌شده در ذهن هر شهروند تهرانی
است و این نگرانی با مشاهده یا شنیدن خبر یک حادثه – از جمله انفجار و آتش‌سوزی یا
ریزش یک ساختمان – شکل جدی‌تری به خود می‌گیرد و تا زمانی که آن خبر از رونق
نیافتد، نگرانی از وقوع زمین لزره هم جدی خواهد ماند.
چند ماهی از حادثه شهران که طی آن یک لوله گاز منفجر شد و به چند خانه و معبر در اطراف خود خسارت وارد کرد می‌گذرد. با وجود آن‌که در آن زمان هم نگرانی از زلزله در میان رسانه‌ها مطرح شد و مقایسه‌ها آغاز؛ اما فاجعه پلاسکو به ترس از وقوع زلزله احتمالی تهران رنگ و بویی تازه بخشید و باعث شد که خیلی از کارشناسان و صاحب‌نظران خسارات زلزله ناگزیر تهران را جبران ناپذیرتر از آن‌چه که تصور می‌شود، بدانند.
چنان که یک ساختمان ۱۷ طبقه در مرکز شهر، توانسته چند ده نفر انسان بی‌گناه را به کام مرگ بکشد و چند روزی کسب و کار و زندگی در محدوده پیرامون خود را مختل کرده و البته تیم‌های متعدد امداد و نجات را درگیر خود کند، بروز یک زلزله می‌تواند باعث شود که پایتخت از حرکت ایستاده و قلب تجاری، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی کشور تا مدت‌ها در خاموشی فرو برود. زلزله تهران، به زعم بسیاری از کارشناسان زلزله و زمین‌شناسی امری ناگزیر است؛ دیر یا زود به وقوع می‌پیوندد و ادامه روند فعلی در عدم ایمن‌سازی ساختمان‌ها، بی‌توجهی به آموزه‌های پیش از زلزله و ... می‌تواند خسارات آن را چندین برابر سازد. در هفته جهنمی امدادرسانی و آواربرداری در پلاسکو، نگاه‌ها به زلزله تهران نیز معطوف بود و نظراتی ابراز شد تا شاید همین هشدارها توجهات را بیشتر از قبل به زلزله احتمالی تهران جلب کند.
تعطیلی ۱۰ ساله تهران!
خیلی از تهرانی‌ها، دکتر بهرام
عکاشه، پدر علم زلزله‌شناسی ایران را به واسطه اظهارنظرهای صریح‌اش در مورد زلزله
حتمی تهران می‌شناسند. او تا به حال بارها در مورد وقوع زلزله در تهران هشدار داده
و از لزوم آمادگی در برابر این بحران سخن گفته، در تازه‌ترین صحبت‌های خود، در گفت‌وگو
با روزنامه «نوآوران» با تایید احتمال وقوع زلزله در تهران اظهار داشت: «من قویا
به این باور دارم اگر فاجعه‌ای که منتظرش هستم رخ بدهد تعداد کشته‌ها میلیونی
خواهد بود و شهر تهران برای حداقل ۱۰ سال تعطیل خواهد شد. متاسفانه من به
این قضیه ایمان دارم و بارها در مورد آن هشدار داده‌ام، با توجه به شناختم از
مناطق و گسل‌ها و اطلاع از تاریخچه تهران، کوه‌های البرز و حرکت صفحه‌های ایران
مرکزی و البته با وضعیتی که ساختار شهرسازی تهران و تراکم خیابان‌ها و ساختمان‌ها
هم در تهران و هم در اطراف تهران، یعنی شهرهای اطراف و حاشیه‌ها با قاطعیت می‌گویم
که فاجعه رخ خواهد داد، فاجعه‌ای که تا سال‌های سال قابل گذر نیست.»
او که البته تاکید جدی بر حاشیه شهر
تهران دارد، افزود: «اطراف تهران و حواشی آن که اوضاع مناسبی ندارند، عدم دسترسی
به آب و برق و گاز در چهار فصل سال، در فصول سرد سال از سرما و در فصل گرم از
گرما آمار تلفات و کشته‌ها را در مخروبه‌ها میلیونی می‌کند.»
عکاشه که مطالعات گسترده‌ای در حوزه
زلزله داشته و بخش عمده‌ای از توجه خود را به گسل‌های تهران معطوف کرده، با اشاره
به وجود ۳۰۰ گسل فعال و غیرفعال در تهران، ادامه می‌دهد: «انرژی تخلیه شده از
سوی این گسل‌ها به حدی است که به عقیده من تعداد تلفات انسانی زیاد خواهد بود.
گزارش جایکا حکایت از آسیب‌پذیر بودن مناطق ۱۱، ۱۲، ۱۶ و ۲۰
دارد که این به دلیل جنس خاک این مناطق است. در این مناطق علاوه بر اینکه جنس زمین
نرم است، دارای سفره‌های زیر زمینی زیادی هستند که گاهی مشاهده می‌شود بدون وقوع
زلزله هم سازه‌ای در زمین فرو می‌رود.»
جان ۵ میلیون نفر در خطر است!
ناگفته پیداست که وقوع زلزله در شهری
که بخشی از آن در محاصره بافت فرسوده‌ست و خانه‌های این مناطق پر ازدحام و متراکم
با ساختاری متعلق به سال‌های دور، با دیوارهای مشترک و سازه‌های ناپایدار میزبان
جمع کثیری از شهروندان هستند، بسیاری را قربانی خواهد کرد. در همین رابطه، محمدرضا
آريامنش، معاون پژوهشکده زلزله شناسي با حضور در برنامه «زلزله پايتخت واقعيت يا
سياست» در دانشگاه علامه طباطبايي، گفت: «در صورت وقوع زلزله در شهر تهران بيش از ۵
ميليون نفر جان خود را از دست خواهند داد.»
وی با بيان اين‌که اطلاعات لرزه‌نگاري
نشان مي‌دهد که تهران در شرايط بحراني به سر مي‌برد، گفت: موضوع زلزله درتهران يک
امر واقعي است نه سياسی. زلزله در شهر تهران قطعي است و ميزان شدت آن بين ۷ تا
۸ دهم ريشتر خواهد بود.»
آريامنش افزود: «گسل‌هاي مناطق شمالي
و جنوبي تهران از جمله گسل دارآباد، نياوران، نارمک، تجريش، قصرفيروزه در شرايط
فعال قرار دارند و در صورتي که مقاومت گسل‌ها پايان پذيرد زلزله به وقوع مي‌پيوندند.»
اما مرتضی اکبرپور، معاون آمادگی و
مقابله سازمان مدیریت بحران کشور بر این باور است که تعداد قربانیان زلزله کمتر از
۵ میلیون نفر است. وی در این باره می‌گوید: «در صورت وقوع زلزله با
قدرت ۷ ریشتر در تهران بیش از ۵ میلیون تهرانی بی‌خانمان و یک میلیون
کشته خواهیم داشت.»
بی‌توجهی به بخش پیش از بحران
بر اساس گفته‌های بسیاری از صاحب‌نظران،
توجه به ایمنی پیش از وقوع حادثه و آمادگی برای بروز هر نوع مشکل می‌تواند تا حد
زیادی از خسارات احتمالی ناشی از حادثه بکاهد. زلزله احتمالی تهران نیز از این
مسئله مستثنی نیست و اندکی توجه به ایمن‌سازی و ایجاد آمادگی میان شهروندان سبب می‌شود
که دست کم تا حدی از تلفات و خسارات کاسته شده و پس از بروز آن، بحران نسبتا جدی‌ای
ایجاد نشود. رییس انجمن مهندسان عمران تهران در این باره می‌گوید: «برای ارتقای
ایمنی شهرها در پیش از حوادث، حین و پس از آن، باید تمهیداتی در نظر گرفته شود که
در ایران متاسفانه، به بخش پیش از بحران هیچ توجهی نمی‌شود. وقوع حادثه پلاسکو زنگ
خطر مهمی برای ایمنی شهرتهران است و اگر وسایل مورد نیاز برای اطفای حریق، به
درستی در طبقات این پاساژ تعبیه می‌شد، اکنون شاهد چنین حادثه‌ای نبودیم.»
کاظمی ادامه می‌دهد: «سخنگوی سازمان
آتش‌نشانی در مصاحبه‌ای اعلام کرد که این سازمان، بارها به مسئولان مجتمع درباره
عدم امنیت این بنا در مقابل حوادث احتمالی هشدار داده بوده؛ اما متاسفانه اقدامی
ازسوی آنها انجام نشده بود.»
وی می‌افزاید: «حادثه پلاسکو تنها در
یک ساختمان تجاری پایتخت رخ داد و این موضوع هشداری برای زلزله احتمالی در تهران
است که می‌تواند ابعاد بسیار گسترده‌تری داشته باشد.»
فاجعه قرن؛ پیش‌روی تهران
مهدی چمران، رییس شورای اسلامی شهر
تهران یا بیان اینکه «بنده از نزدیک شاهد چندین زلزله و تلفات به جا مانده از آن
بودم»، بیان داشت: «در شهری مثل بم که جمعیتی بین ۹۲ تا
۱۰۰ هزار نفر جمعیت داشت، زمانی که زلزله آمد ۲۵
هزار نفر از هموطنان‌مان جان خود را از دست دادند و این شهر هنوز یه جایگاه خود هم
بازنگشته است، حال ما در تهران ۲۲ منطقه داریم که برخی از این مناطق
اندازه یک استان جمعیت دارند، لذا اگر زلزله‌ای رخ دهد فاجعه قرن که هیچ بلکه
فاجعه تاریخ خواهد شد و بسیار وحشتناک است.»
وی با اشاره به اینکه تهران بافت
فرسوده وسیعی دارد، اظهار داشت: «بافت فرسوده بسیار خطرناک است و در زلزله با
ریشتر پایین هم امکان تخریب آنها وجود دارد، لذا برای بازسازی آنها مدت هاست که
تلاش کردیم و با هماهنگی وزارت راه و شهرسازی، استانداری فرمانداری و بانک مسکن در
حال تدوین یک بسته تشویقی هستیم که بتوانیم این بافت‌ها را احیا کنیم، البته مشکل
اصلی در این حوزه اعتباراتی است که باید در اختیار بانک‌ها قرا بگیرد تا آنها سود
خود را به ۶ درصد برسانند.»
تهران و ۴ گسل فعال
امیر خجسته، نماینده مجلس نیز در گفت‌وگو
با «خانه ملت»، در خصوص ضرورت پیشگیری از خسارت‌های ناشی از وقوع زلزله احتمالی در
تهران، گفت: «در حال حاضر قریب به ۴۰۰ نقطه حادثه خیز درتهران وجود دارد،
ضمن اینکه ۴ گسل موجود درتهران اگر فعال شوند به طور حتم اتفاقات هولناکی رخ
خواهد داد که طبق پیش بینی‌های صورت گرفته بین ۸۰۰ تا
یک میلیون نفر درهمان دقایق اولیه جان خود را از دست می دهند.»
نماینده مردم همدان، فامنین و قهاوند
با اشاره به اینکه با وقوع زلزله در تهران «قریب به ۶
میلیون نفر دچارآسیب دیدگی و بی‌خانمانی می شوند»، ادامه داد: متاسفانه پس از
زلزله تهران شرایط ناگواری درشهر حکمفرما می‌شود که قابل توصیف نیست، بنابراین با
توجه به اینکه زلزله هولناکی در کمین تهران قرار دارد، باید برای جلوگیری از
افزایش خسارت‌ها راهکار اساسی اتخاذ شود.»
لزوم آمادگی مقابله با بحران
حال با وجود انبوهی از اظهارنظرها پیرامون خسارات ناشی از زلزله احتمالی در تهران – که در روزهای پس از هر حادثه شدت و جدیت بیشتری می‌یابند، لزوم ایجاد آمادگی پیش از حادثه و مدیریت بحران آنی پس از وقوع زلزله، از جمله مواردی‌ست که با وجود تاکیدات فراوان، همچنان دچار عیب و نقص هستند و انتظار می‌رود که پیش از وقوع اتفاق تلخی مانند زلزله تهران، آموزش‌های رایگان به شهروندان، ارتقای سیستم مدیریت بحران، افزایش نظارت بر سازه‌های تهران و البته اختصاص بودجه برای نوسازی بافت فرسوده تهران به اولویت مسئولان تبدیل شود.
