سايت
راديو فردا 4/7/92
گريز بشار اسد از اقدام نظامي، آسودگي
خاطر هم‌پيمانان سوريه
توافق
آمريكا و روسيه بر سر يك «چارچوبي براي نابودي جنگافزارهاي شيميايي سوريه» به
نظر مي‌رسد بشار اسد و هم‌پيمانان او را از يك رويارويي نظامي با دولتهاي غربي به
رهبري آمريكا رهايي داده است اگر‌چه دولت سوريه براي اين توافق دو شرط مهلت يك
ماهه براي ارائه اسناد و نقشه مراكز و انبارهاي شيميايي خود و عدم كمك تسليحاتي
آمريكا به مخالفان را مطرح كرد اما چنين
مي‌آيد اكنون بشار اسد از اين‌كه از يك
حمله نظامي حتمي نجات يافته است خوشحال
است.
به‌طور
قطع آن‌چه كه بر سر آن بين آمريكا و روسيه توافق شده است حداقل تا سه ماه ديگر
يعني تا پايان ماه نوامبر انديشه حمله نظامي به سوريه را به حاشيه خواهد برد. اما وعده مربوط به
صدور قطعنامه شوراي امنيت با در نظر گرفتن بند هفتم منشور سازمان ملل چندان جديتي
در آن نيست و هيچ تعهدي در برابر روسها قرار نداده است. آن‌چه باقي مي‌ماند
شيوه عمل سوري‌ها در انجام تعهدهاي خود نسبت به اين «توافق» است كه در يك فرآيند
طولاني از «چانه‌زني» گير خواهد كرد و دولت سوريه در گذشته نشان داده است كه مهارت
بالايي در اين كار دارد. بر اساس اين توافق روسها موفق شدند آن‌چه كه بايد براي
نجات بشار اسد از مجازات مي‌پنداشتند با
تكنيك‌هاي سياسي خود و با استفاده از اوضاع حاكم بر امور بين‌المللي و با توجه به
شك و ترديد اوباما براي انجام يك حمله نظامي به سوريه و استفاده از مخالفت افكار
عمومي مردم آمريكا با يك تهاجم نظامي ديگر در منطقه خاورميانه به طرف آمريكايي خود بقبولانند.
عمده‌ترين
نكات اين توافق روسي – آمريكايي به شكل زير است:
۱-آمريكا و روسيه از «سازمان ممنوعيت كاربرد جنگ‌افزار
شيميايي» مي‌خواهند تدابير فوق برنامه اتخاذ كند تا در روزهاي آينده «برنامه
نابودي جنگافزارهاي شيميايي سوريه به سريع‌ترين وجه ممكن و با نظارتي دقيق به
مرحله اجرا بگذارد».
۲-آمريكا و روسيه با همكاري يكديگر هر چه
سريعترقطعنامه‌اي را در شوراي امنيت تدارك خواهند ديد كه چارچوب عمل سازمان
ممنوعيت كاربرد سلاح شيميايي در سوريه را مشخص مي‌كند و تضميني براي اجراي آن
باشد.
۳-بر دولت سوريه واجب است حق بازرسي (كار‌شناسان
سازمان مربوطه) از هر محلي از مراكز شيميايي خود را بدون قيد و شرط و به شكل فوري
تضمين نمايد.
۴-اگر دولت سوريه نسبت به انتقال غيرمجاز جنگ‌افزار
شيميايي يا كاربرد آن توسط هر گروه يا دسته اي به تعهدهاي خود پايبند نباشد بر شوراي امنيت واجب است تدابيري براي صدور
قطعنامه بر اساس بند ۷ منشور سازمان ملل اتخاذ نمايد.
۵-بر دولت سوريه واجب است ظرف يك هفته «فهرست كاملي
از نام مراكز نوع آن تعداد جنگ‌افزار شيميايي موجود و انبارهاي ذخيره
آن شكل ذخيره‌سازي توليد و نحوه تحقيق و آمادگي آنها را ارائه
كند».
۶-آمريكا و روسيه مي‌خواهند اين جنگ‌افزار‌ها در
خارج از سوريه چنان‌چه ممكن شد نابود
شوند.
۷-مراكز توليد و سازماندهي و تجهيزات پرتاب جنگافزارهاي
شيميايي بايد نابود شود.
هم‌چنين
دو كشور روسيه و آمريكا بر سر تاريخ‌هاي زير به توافق رسيدند:
۱-بازرسيهاي اوليه تا ماه نوامبر به پايان برسد.
۲-تجهيزات توليد ابزارهاي تركيب و آمادگي جنگافزارهاي شيميايي
تا ماه نوامبر بايد نابود شود.
۳-تا نيمه اول سال ۲۰۱۴ تمام جنگافزارهاي
شيميايي سوريه و تجهيزات آن بايد نابود شده باشد.
طبيعتا
چنين توافقي به‌عنوان «چتر نجات» بشار اسد از سوي مخالفان وي در نظر گرفته مي‌شود
كه در روزهاي اخير فقط با نام بردن از هجوم نظامي آمريكا به آن بخش قابل توجهي از نيروهاي دولتي سوريه از محل
كار خود گريخته و به مخالفان پيوستند. اما براي خود بشار اسد و هم‌پيمانان او در
منطقه از ايران گرفته تا حزب‌الله لبنان و هم‌چنين نوري مالكي در عراق اين توافق
خبر مسرت بخشي است.
تيترهاي
رسانه‌هاي دولتي سوريه بر سه محور مي‌چرخد؛ اول گفته وزير خارجه روسيه را تيتر
كرده‌اند «لاوروف: توافق سخني درباره مجازاتها و يا كاربرد نيروي قهريه ندارد» دوم به
نيروهاي هوادار بشار اسد اطمينان مي‌دهد كه حمله نظامي در كار نيست پس نگران
نباشيد. «جان كري: راه‌حل نظامي براي بحران سوريه وجود ندارد» و سوم به سخن بشار
اسد كه قبل از اين توافق يك ماه مهلت خواسته بود عمل شده است. «مضمون توافق از يك ماه ديگر قابل
اجرا است».
در كنار
چنين تبليغاتي رسانه‌هاي حزب‌الله لبنان
حمله خود بر ضد مخالفانش در داخل لبنان را افزايش داده و با آسودگي خيال از نبود
حمله نظامي آمريكا به دولت سوريه نقد تند
خود را متوجه نيروهاي ۱۴ مارس كرده و از آنان به‌عنوان عوامل اطلاعاتي عربستان
سعودي نام برده و نوشته‌هاي سعد حريري را به تمسخر گرفته است. ضمن اين‌كه نبايد
يكي از تيترهاي فرعي امروز روزنامه كيهان تحت عنوان «اوباما جا زد! صهيونيست‌ها و
آل سعود عزا گرفتند» را ناديده گرفت.
سوريه
توانايي مخفي كردن جنگ‌افزار شيميايي خود را دارد
خوشحالي
دولت سوريه و متحدانش تنها به اين موضوع محدود نمي‌شود كه ديگر حمله نظامي عليه
بشار اسد وجود ندارد بلكه اين مسأله بسيار مهم را
شامل مي‌شود كه رئيس‌جمهور سوريه مي‌تواند بخش قابل توجهي از جنگ‌افزار شيميايي
خود را مخفي كند و آثار منفي توافق روسيه و آمريكا بر خود را ناچيز كند. او براي
اين كار سه راه احتمالي را بررسي مي‌كند:
۱-بخش قابل توجهي از مواد شيميايي خود را در خاك سوريه پنهان كند.
از هم‌اكنون واضح است نه آمريكا و نه حتي اسراييل با داشتن تمام وسائل تجسسي خود به‌طور كامل نمي‌دانند كه حجم تجهيزات شيميايي
سوريه به چه اندازه است و كجا نگه‌داري مي‌شود. از اين رو بشار اسد مي‌تواند از
چنين كمبودي در اطلاعات استفاده كرده و بخشي از مواد شيميايي خود را مخفي كند.
۲-حزب‌الله لبنان مي‌تواند بخشي از اين مواد را
در مناطق حفاظت‌شده خود در داخل لبنان نگه‌داري كند. در روزهاي گذشته مخالفان
بشار اسد اخبار زيادي را درباره اين نقش حزب‌الله منتشر كردند و اگر‌چه اين گروه
وابسته به ايران تمام اين اخبار را نفي كرد اما سابقه آن نشان داده است كه براي
انجام هر كاري به نفع بشار اسد آماده است.
۳-بشار اسد مي‌تواند بخش قابل توجهي از تجهيزات شيميايي خود را به عراق
منتقل كند. به‌خصوص مرز طولاني با اين كشور دارد و گذرگاههاي تحت كنترل
دو دولت هنوز در اختيار آنان است. در اين ميان برخي فرضيه‌هاي مربوط به نخستين سفر
وزير خارجه ايران به كشور عراق را در اين چارچوب جستجو كرد.
اكنون و با در نظر گرفتن هر گزينه‌اي كه
ممكن است بشار اسد براي مخفي كردن جنگ‌افزار شيميايي خود برگزيند يك مسأله مهم‌تر از آن وجود دارد و آن اين‌كه
وضعيت بشار بعد از توافق روسيه و آمريكا به مراتب بهتر از وضعيت وي قبل از اين
توافق است و هم‌پيمانان او تا حدودي مي‌توانند اطمينان داشته باشند كه متحد آنها
از «مجازات» گريخت.
